क्रतुः _kratuḥ

क्रतुः [कृ-कतु Uṇ.1.77]

1 A sacrifice; क्रतोरशेषेण फलेन युज्यताम् R.3.65; शतं क्रतूनामपविघ्नमाप सः 3.38; M.1.4; Ms.7.79.

-2 An epithet of Viṣṇu.

-3 One of the ten Prajāpatis; क्रतुं प्रजापतिमब्रुवन् Maitrī. Up.2.3; Ms. 1.35.

-4 Intelligence, talent.

-5 Power, ability.

-6 Plan, design, purpose; क्रतो स्मर कृतं स्मर Iśop.17; Bṛi. Up.5.15.1.

-7 Resolution, determination; यत्क्रतुर्भवति तत्कर्म कुरुते Bṛi. Up.4.4.5.

-8 Desire, will.

-9 Fitness, adequacy, efficiency.

-1 Deliberation, consultation.

-11 Inspiration.

-12 Enlightenment.

-13 Offering, worship; कामस्याप्तिं जगतः प्रतिष्ठां क्रतोरानन्त्यम- भयस्य पारम् Kaṭh.1.2.11; Personified, as married to क्रिया and father of 6 वालखिल्यs; क्रतोरपि क्रिया भार्या वालखिल्यानसूयत Bhāg.4.1.39.

-14 An Aśvamedha sacrifice (these senses are mostly Vedic).

-15 The month Āṣāḍha.

-16 Excess of fondness or liking.

-17 An organ [cf. Gr. kratos; Zend khratu].

-Comp. -अर्थः Something that is meant to subserve the purpose of the sacrifice (opp. पुरुषार्थ q. v.); पुरुषार्थे लक्षिते तद्विपरीतः क्रत्वर्थः इति क्रत्वर्थस्य लक्षणं सिद्धम् । ŚB. on MS.4.1.2.

-उत्तमः the राजसूय sacrifice.

-कर्मन् n.

-क्रिया a sacrificial ceremony.

-द्रुह्, -द्विष् m.

1 a demon, goblin,

-2 The epithet of Ravaṇa; ऋणाद् बद्ध इवोन्मुक्तो वियोगेन क्रतुद्विषः Bk.8.12.

-ध्वंसिन् m. an epithet of Śiva (who destroyed Dakṣa's sacrifice.)

-पतिः the performer of a sacrifice.

-पशुः a sacrificial horse.

-पुरुषः an epithet of Viṣṇu.

-फलम् The reward of a sacrifice, its object.

-भुज् m. a god, deity.

-राज् m.

1 the lord of sacrifices; यथाश्वमेधः क्रतुराट् Ms.9.26.

-2 the राजसूय sacrifice;

-राजः the राजसूय sacrifice; क्रतु- राजेन गोविन्द राजसूयेन पावनीः (यक्ष्ये) Bhāg.1.72.3.